Kết quả công tác phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt năm 2024, phương hướng nhiệm vụ năm 2025

Năm 2024, tình hình an ninh, chính trị thế giới, khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường; xung đột vũ trang Nga-Ucraina, Israel-HAMAS, Israel với Hezbollah và Iran; tình hình căng thẳng trên Bán đảo Triều Tiên tiếp tục tác động tiêu cực đến mọi lĩnh vực trên phạm vi toàn cầu. Mối đe dọa từ vũ khí hủy diệt hàng loạt (VKHDHL) ngày càng gia tăng trên phạm vi toàn cầu.

Xuất hiện khi các chế độ kiểm soát và không phổ biến vũ khí hạt nhân đang ngày càng mờ nhạt, các quốc gia có vũ khí hạt nhân (VKHN) đang phát triển hệ thống vũ khí mới và tăng kho dự trữ hạt nhân, đồng thời xung đột liên quan đến các quốc gia có VKHN vẫn tiếp tục. Về vũ khí hóa học (VKHH), mặc dù có thành công đáng kể trong việc hạn chế phổ biến VKHH và phá hủy các kho dự trữ trong những thập kỷ gần đây, tuy nhiên số vụ việc liên quan đến VKHH ngày càng gia tăng vẫn là vấn đề đáng quan ngại. Hơn nữa, các sự cố và xung đột gần đây đã đi kèm với các chiến dịch đưa thông tin sai lệch nhằm trốn tránh trách nhiệm hoặc để biện minh cho hành vi gây hấn và sử dụng vũ khí hóa học đang tạo ra khả năng xói mòn quy chuẩn chống phổ biến VKHH. Vấn đề an ninh phi truyền thống nói chung và công tác phòng, chống phổ biến VKHDHL được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Quân đội quan tâm. Binh chủng tiếp tục có sự đổi mới về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, biên chế nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới.

Cơ quan thường trực 81 hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ công tác phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt năm 2024, cụ thể như sau:

Về công tác tham mưu, xây dựng văn bản pháp luật về phòng chống VKHDHL

Triển khai thực hiện có hiệu quả Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 27/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ về triển khai thực hiện Nghị định số 81/2019/NĐ-CP, đặc biệt là nhiệm vụ kiến nghị xây dựng Luật phòng, chống phổ biến VKHDHL, thời gian qua, Binh chủng Hóa học – Cơ quan thường trực 81 đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài Quân đội nghiên cứu xây dựng dự thảo Luật Phòng, chống phổ biến VKHDHL, đồng thời hoàn thiện bộ hồ sơ trình Thủ trưởng Bộ Quốc phòng, trình Chính phủ, hướng tới đưa vào chương trình xây dựng pháp luật Quốc hội nhiệm kỳ 2026-2030; Tham mưu, đề xuất Thủ trưởng Bộ Quốc phòng ban hành công văn đề nghị các bộ, ngành, địa phương tiến hành đánh giá kết quả thực hiện Nghị định số 81/2019/NĐ-CP nhằm xây dựng Hồ sơ lập đề nghị xây dựng Luật phòng, chống phổ biến VKHDHL. Tham gia xây dựng Nghị định xử phạt trong lĩnh vực Quốc phòng, cơ yếu thay thế Nghị định 120/NĐ-CP ngày 09/10/2013 của Bộ Quốc phòng quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu trong đó bổ sung các nội dung xử phạt hành vi vi phạm liên quan đến tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt;

Tiếp tục tham mưu triển khai các nội dung Kế hoạch hành động sau đánh giá đa phương của nhóm Châu Á – Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG) theo Quyết định số 941/QĐ-TTg ngày 05/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số 5013/QĐ-BQP ngày 29/11/2022 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng; Quyết định 194/QĐ-TTg ngày 24/2/2024 của Thủ tướng Chính phủ; Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến VKHDHL thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam với Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF);

Tham mưu báo cáo Thủ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu về tình hình liên quan đến phổ biến, sử dụng VKHDHL và sự cố hóa chất độc, sinh học, bức xạ, hạt nhân trong xung đột vũ trang Nga – Ucraina, tình hình Trung Đông, Bán đảo Triều Tiên. Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện tuyên truyền, phổ biến nội dung Nghị định số 81/2019/NĐ-CP và các hoạt động của Cơ quan thường trực 81, Cơ quan đầu mối quốc gia.

Về công tác diễn tập, tập huấn, hội nghị, hội thảo, hợp tác quốc tế

Tổ chức tập huấn về phòng, chống phổ biến VKHDHL cho đơn vị đầu mối khu vực miền Nam, Bộ đội Biên phòng và Cảnh sát biển; huấn luyện chuyên môn, huấn luyện theo tình huống cho lực lượng tuyến đầu, lực lượng của Cơ quan thường trực 81 về phòng, chống phổ biến VKHDHL; Diễn tập chống khủng bố sử dụng VKHDHL loạt cho Chi nhánh Cơ quan thường trực 81 miền Nam (Diễn tập DC-24); Tham gia diễn tập xử lý tình huống A2 với Công an thành phố (CATP) Hà Nội trong Diễn tập khu vực phòng thủ thành phố Hà Nội năm 2024 (HN-24).

Duy trì, mở rộng hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt và thực thi các điều ước quốc tế về cấm vũ khí hủy diệt hàng loạt; tham gia có hiệu quả các hội nghị, hội thảo trong nước, quốc tế về phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, ứng phó sự cố, thảm hoạ CBRN với 24 lượt cán bộ tham dự 16 hội nghị, hội thảo[1]. Chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài quân đội và các đối tác quốc tế tổ chức các hội thảo, tập huấn về nâng cao năng lực, hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực phòng, chống phổ biến VKHDHL.

Đánh giá chung: Năm 2024, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện của Thường vụ Đảng ủy, Thủ trưởng Binh chủng, Cơ quan thường trực 81 hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt; góp phần nâng cao vai trò, vị thế, hình ảnh của Binh chủng Hóa học-Cơ quan thường trực của Cơ quan đầu mối quốc gia Việt Nam về chống phổ biến WMD trên các diễn đàn trong nước, quốc tế. Tuy nhiên vẫn còn một số điểm còn tồn tại như quá trình tham mưu, triển khai thực hiện vai trò quản lý nhà nước, đôn đốc các bộ, ngành, địa phương thực hiện nhiệm vụ phòng, chống phổ biến VKHDHL có nội dung còn chậm tiến độ so với kế hoạch đề ra do chưa xây dựng được cơ chế thực hiện (chưa có cơ chế thanh tra, kiểm tra, quy định về xử phạt vi phạm hành chính, hình sự hóa tội phổ biến VKHDHL).

Năm 2025, tình hình thế giới, khu vực dự báo tiếp tục có những diễn biến phức tạp, khó lường; sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ mới nổi và có khả năng gây bất ổn, chẳng hạn như công nghệ máy bay không người lái, tên lửa đạn đạo siêu thanh và hệ thống vũ khí hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo (AI), đặt ra những thách thức mới đối với các chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân, giải trừ vũ khí hủy diệt hàng loạt và kiểm soát vũ khí toàn cầu hiện nay. Thông thường, các công nghệ mới nổi nằm ngoài các chế độ pháp lý hiện hành hoặc làm mờ ranh giới giữa vũ khí thông thường và VKHDHL. Điều đó đặt ra không ít thách thức trong công tác phòng, chống phổ biến VKHDHL trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Trong nước, thực trạng quản lý các tác nhân CBRN còn nhiều bất cập; hệ thống pháp luật về phòng, chống phổ biến VKHDHL tiếp tục được hoàn thiện, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu chung của các thể chế quốc tế. Cơ quan thường trực 81 tiếp tục tham mưu với Cơ quan đầu mối quốc gia Việt Nam – Bộ Quốc phòng thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm trong công tác phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt năm 2025 như sau:

Một là, tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 27/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ về triển khai thực hiện Nghị định số 81/2019/NĐ-CP; Quyết định 194/QĐ-TTg ngày 23/02/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Hai là chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài Quân đội tham mưu cho Cơ quan đầu mối quốc gia Việt Nam về phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt tiến hành sơ kết 05 năm thực hiện Nghị định số 81/2019/NĐ-CP; đề xuất Bộ Quốc phòng báo cáo Chính phủ về việc đưa Luật Phòng, chống phổ biến VKHDHL vào Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI; tham mưu tiếp tục triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến VKHDHL thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam với FATF, sớm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách giám sát tăng cường.

Ba là, tăng cường các hoạt động tuyên truyền về phòng ngừa, nhận diện, xử lý tình huống phổ biến VKHDHL cho các bộ sở ban, ngành tại các địa phương; xây dựng các video, phim trên các kênh truyền hình, mạng xã hội và hoạt động Cổng điện tử của Cơ quan thường trực 81. Tổ chức tập huấn, huấn luyện, diễn tập nâng cao năng lực ứng phó với các tình huống phổ biến VKHDHL cho các lực lượng chuyên môn của Cơ quan đầu mối quốc gia, Cơ quan thường trực 81 (Năm 2025, tổ chức diễn tập phòng, chống phổ biến VKHDHL cho Chi nhánh Cơ quan thường trực 81 miền Trung); Hỗ trợ các Đơn vị đầu mối tổ chức tập huấn, diễn tập các nội dung về chống phổ biến VKHDHL.

Bốn là, duy trì, đẩy mạnh các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phòng, chống phổ biến VKHDHL và thực thi các Nghị quyết của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc, các điều ước quốc tế về cấm phổ biến VKHDHL mà Việt Nam là thành viên. Tham mưu, triển khai hiệu quả Chương trình phối hợp thực hiện nhiệm vụ bảo đảm an ninh nội địa và phòng, chống phổ biến VKHDHL mà Binh chủng Hóa học/BQP và Cục An ninh nội địa/BCA đã ký kết. Tham mưu, tổ chức ký kết với các chương trình phối hợp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống phổ biến VKHDHL với một số cơ quan, đơn vị có chức năng nhiệm vụ liên quan với Binh chủng.

Một số hoạt động tiêu biểu của Cơ quan thường trực 81 trong năm 2024:

Cơ quan thường trực 81 tập huấn cho Đơn vị đầu mối khu vực miền Nam

 

Cơ quan thường trực 81 tham gia Diễn tập thực binh xử lý tình huống A2 cùng Công an Tp. Hà Nội trong Diễn tập khu vực phòng thủ Tp. Hà Nội (HN-24)

Hội thảo Dự thảo Luật phòng, chống phổ biến VKHDHL

Trung tâm 81-CQTT81

[1] Tham dự 4 hội thảo, hội nghị về phòng, chống rửa tiền, tài trợ phổ biến VKHDHL; 6 hội thảo, hội nghị về quản lý xuất nhập khẩu, xác định hàng hóa lưỡng dụng; 6 hội thảo, hội nghị về ứng phó sự cố CBRN.